Thứ nhất, Cửu Trùng Đài là một công trình kiến trúc đồ sộ, có thể xem là một tuyệt tác hoàn hảo trong giấc mộng của người nghệ sĩ. Công trình này có tầm vóc to lớn chưa từng thấy trong kiến trúc xây dựng tại Việt Nam từ trước đến nay: lượng gỗ cây, đá khối, cho dù đó là những con số nghe qua cũng đã đủ kinh hoàng (“hai trăm vạn cây gỗ chất đống cao như núi, toàn những gỗ quý vô ngần”,“hai mươi vạn phiến đá lớn, bốn mươi vạn phiến đá nhỏ, từ Chân Lạp tải ra”). Tầm vóc của kỳ quan này không chỉ được khắc họa qua số lượng vật liệu mà chủ yếu qua tầm vóc ý tưởng của tác giả: một công trình độc nhất vô nhị, vượt xa tất cả những kỳ quan ở Trung Quốc, An Độ, Chiêm Thành,… và những công trình mà người đời từng biết đến, từng truyền tụng. Xây công trình, tác giả của nó không thèm “tranh tinh xảo” với người, chỉ “tranh tinh xảo với Hóa công”! “Đây được xem là hiện thân của cái Đẹp, không phải cái Đẹp nói chung mà là cái Đẹp “siêu đẳng”. Với những nhà kiến trúc tài cao, đây là dịp thi thố tài năng, thực hiện “mộng lớn”, khẳng định thiên tài kỳ vĩ của mình”[1].
Thứ hai, Đài Cửu Trùng còn là hiện thân cho cái Đẹp xa hoa. Cửu Trùng Đài được xây dựng nên từ tiền thuế mà triều đình bóc lột đến cạn cùng mồ hôi, công sức lao động của nhân dân, từ máu và nước mắt của những người công nhân, từ sự nhẫn nhục trong căm phẫn của các tầng lớp nhân dân trong xã hội. Cửu Trùng Đài với người nghệ sỹ sáng tạo ra nó là một công trình kiến trúc tuyệt mỹ để lại cho con cháu đời sau, với hôn quân Lê Tương Dực là nơi chốn để ăn chơi hưởng lạc nhưng với nhân dân lúc ấy, mục đích khi xây dựng nên Cửu Trùng Đài là vô nghĩa. Tại sao họ phải đánh đổi mồ hôi, máu và nước mắt của mình để góp phần tạo nên một công trình vô nghĩa không nhằm phục vụ cho lợi ích thiết thân của bản thân mình, của giai cấp mình, thậm chí khiến chính mình bị chà đạp, bị bóc lột? Dưới góc nhìn của nhân dân, xây đài chỉ là để cho bọn vua quan ăn chơi, hưởng lạc. Bi kịch cũng nảy sinh từ mâu thuẫn này: nếu không có một ông vua ăn chơi hưởng lạc, không tiếc tiền để chi cho việc xây dựng một kỳ quan thì liệu rằng hậu thế đời sau có được chiêm ngưỡng một công trình kiến trúc đáng tự hào thế này chăng? Và nếu như không được tên hôn quân Lê Tương Dực phát hiện và tạo điều kiện thì liệu rằng tài năng của Vũ Như Tô có được thể hiện không?