Nhà toán học hiếm hoi đoạt cả giải Nobel lẫn giải Abel danh giá

Giải thưởng Nobel danh tiếng và giá trị thế nào thì ai cũng biết, nhưng giải Abel thì ít người biết hơn. Bởi Abel là giải thuần toán học, nên chỉ phổ biến với người yêu toán. Về giá trị, giải Abel là giải thưởng toán học duy nhất (có khi) "tiệm cận" được với giải Nobel.

Nhà toán học hiếm hoi đoạt cả giải Nobel lẫn giải Abel là một nhà toán học người Mỹ. Ông tên là John Forbes Nash.

John Forbes Nash Jr. (sinh 13 tháng 6 năm 1928 – mất 23 tháng 5 năm 2015) là một nhà toán học nghiên cứu chuyên ngành lý thuyết trò chơi, hình học vi phân và phương trình đạo hàm riêng. Các học thuyết của ông được sử dụng trong kinh tế, điện toán, trí tuệ nhân tạo, sinh học tiến hóa, kế toán và chính trị.

Năm 1994, ông nhận được giải thưởng Nobel về kinh tế cùng với hai nhà lý thuyết trò chơi khác, Reinhard Selten và John Harsanyi. Năm 2015, ông giành giải toán học Abel cùng với một nhà toán học người Mỹ khác, Louis Nirenberg.

John Forbes Nash lúc trẻ. Ảnh Princeton

Từ bé Nash đã tỏ ra lập dị khác người, tính tình hướng nội, không ham chơi đùa mà chỉ thích đọc sách. Ở trường tiểu học, cậu bị thầy giáo chê là đầu óc "có vấn đề" vì hay dùng những cách kỳ quặc để giải các bài toán. Lên trung học, biểu hiện đó càng khiến mọi người ngạc nhiên: có lần khi giải bài tập toán, thầy giáo viết đầy bảng, thế mà Nash chỉ dùng vài thao tác đơn giản là tìm ra lời giải.

Thấy con có năng khiếu toán, cha mẹ cho Nash học chương trình toán cao cấp ngay khi cậu còn đang ở trung học. Nhờ học giỏi, Nash nhận được học bổng của Học viện Công nghệ Carnegie. Tại đây anh được thầy giáo toán gọi là "thiên tài toán học", "Gauss trẻ", một cái danh xưng đầy vinh dự.

John Nash được trao học vị tiến sĩ toán năm 22 tuổi. Thành tựu của Nash xuất sắc tới mức giới toán học thế giới đều coi anh là bậc thầy về lý thuyết trò chơi. Tạp chí Fortune nổi tiếng số tháng 7/1958 gọi John Nash là ngôi sao mới sáng nhất của nền tân toán học nước Mỹ.

Nash ở lại ĐH Princeton một năm làm công tác giảng dạy và kiêm chức cố vấn cho Công ty RAND, một viện nghiên cứu hoạt động sôi nổi trong lĩnh vực quân sự (chủ yếu là không quân) thời kỳ chiến tranh lạnh.

Về sau, Nash chuyển tới Học viện Công nghệ Massachusetts (MIT) tiếp tục giảng dạy, đồng thời vẫn tiến hành nghiên cứu, hoàn thành một số công trình đột phá về hình học đại số (algebraic geometry). Cho tới nay các nhà toán học MIT vẫn đánh giá Nash có thành tích nghiên cứu "cực kỳ xuất sắc".

John Forbes Nash đoạt giải Abel 2015

John Nash trải qua một vài năm tại bệnh viện tâm thần để chữa bệnh tâm thần phân liệt. Cuộc đấu tranh chống lại căn bệnh tâm thần phân liệt của ông được làm nền tảng cho cuốn tiểu sử A Beautiful Mind của tác giả Sylvia Nasar và được chuyển thể thành tác phẩm điện ảnh giành giải Oscar cho "Phim hay nhất" do đạo diễn Ron Howard đảm nhận.

Trong tiểu thuyết, Sylvia Nasar dẫn lời một đồng nghiệp của Nash: "Tất cả các nhà toán học đều đồng thời sống trong hai thế giới khác hẳn nhau, một thế giới thanh cao thuần khiết kiểu triết gia Plato và một thế giới với cuộc đời hiện thực ngắn ngủi, hỗn độn, đòi hỏi phải luôn luôn thích ứng mọi biến đổi". Riêng Nash thì ông còn sống 30 năm trong một thế giới đặc biệt nữa, đó là thế giới hoang tưởng của người điên dại.

Năm 2002, Sylvia Nasar cùng nhà biên kịch Akiva Goldsman cải biên tiểu thuyết Một Tâm Hồn Đẹp thành kịch bản điện ảnh, sau đó đạo diễn Ron Howard dựng thành phim cùng tên. Bộ phim này dài 135 phút, do Russell Crowe đóng vai Nash, Ed Harris vai nhân vật tưởng tượng trong tâm trí Nash và Jennifer Connelly vai Alicia. Phim được trao giải Oscar lần thứ 74.

Phim Một Tâm Hồn Đẹp (A Beautiful Mind) rất thành công và được chiếu rộng rãi ở nhiều nước, nhờ đó những người bình thường khắp thế giới đều biết tới thiên tài toán học John Nash.

Tháng 8 năm 2002, báo chí Trung Quốc rầm rộ đưa tin John Nash sẽ đến Bắc Kinh dự Đại hội Toán học quốc tế do Hiệp hội Toán học quốc tế IMU tổ chức. Do đã xem phim A Beautiful Mind nên người Trung Quốc hồ hởi chờ đón nhân vật huyền thoại này. Ông trở thành một trong những ngôi sao sáng nhất của Đại hội. Khi Nash đến thăm một số trường ĐH Trung Quốc, đến đâu ông cũng được đông đảo người hâm mộ nhiệt liệt hoan nghênh.

Ông qua đời năm 2015 cùng vợ trong một vụ tai nạn xe hơi.

Theo Wikipedia. Người đăng: MiR Math.