Giáo viên thiết kế: cô Trần Thị Thu Sương
(THCS Ngô Quyền, Tân Bình, TP HCM)
Khác với trước đây, chương trình mới coi tri thức tiếng Việt không phải đơn vị kiến thức độc lập, riêng lẻ mà là một công cụ cần thiết giúp hình thành các kĩ năng nghe – nói – đọc – viết (vốn là trục chính của chương trình Ngữ văn 2018). Trước cách tiếp cận mới này, nhiều GV không khỏi lúng túng khi dạy phần tri thức tiếng Việt. Bài viết này sẽ chia sẻ đến thầy cô ý tưởng dạy tri thức tiếng Việt của cô Trần Thị Thu Sương (THCS Ngô Quyền, Tân Bình), đúc kết từ bài dạy thực tế của cô Thu Sương trong giai đoạn học trực tuyến vừa qua.
CÁCH TIẾP CẬN DIỄN DỊCH
Cách triển khai phần tri thức tiếng Việt trong các bộ SGK mới đều theo hướng diễn dịch, đi từ lí thuyết tiếng Việt trước đến phần thực hành tiếng Việt sau. GV có thể triển khai cách dạy theo trình tự này, hướng dẫn HS đọc, chú ý những thông tin quan trọng trong phần Tri thức tiếng Việt, GV phân tích ví dụ sau đó khắc sâu kiến thức bằng các hoạt động như trò chơi, câu đố, trắc nghiệm… Cụ thể như sau:
Bước 1: GV cho HS đọc nội dung phần Tri thức tiếng Việt trong SGK, đánh dấu những từ khóa quan trọng, yêu câu HS xem kĩ những ví dụ minh họa và diễn giảng ví dụ để HS hiểu rõ hơn vấn đề.
Bước 2: Để kiểm tra học sinh có hiểu rõ được bài học hay chưa, GV có thể cho HS làm bài tập trắc nghiệm, bài tập nhanh, trò chơi... Bài tập trắc nghiệm có thể thiết kế thành các trò chơi nhằm tăng hứng thú cho các em ví dụ như: Trò chơi Rung chuông vàng, trò chơi hộp quà may mắn, vòng quay kì diệu,… Hoặc các em có thể thi đua với nhau qua trò chơi trên kahoot hoặc quizizz , GV có hình thức khuyến khích với HS trả lời tốt như điểm cộng, phần thưởng nhỏ...
Bước 3: Dựa trên phản hồi của HS sau hoạt động ở bước 2, GV có cách thức hỗ trợ ở những điểm HS chưa nắm rõ: giảng lại; nêu ví dụ; mời HS đã nắm bài trình bày lại; tổ chức nhóm học tập…
CÁCH TIẾP CẬN QUY NẠP
GV cũng có thể lựa chọn cách tiếp cận quy nạp, đi từ hiện tượng tiếng Việt trong thực tế, hướng dẫn HS nhận biết hiện tượng tiếng Việt, trên cơ sở đó GV khái quát kiến thức dưới dạng sơ đồ, bảng biểu hình ảnh… Cụ thể như sau:
Bước 1: GV chọn ngữ liệu để giúp HS phân tích hiện tượng tiếng Việt sẽ học, ngữ liệu có thể lấy từ SGK hoặc gv tự chuẩn bị.
Bước 2: Sau khi HS nhận ra hiện tượng TV, giáo viên khái quát hoá kiến thức bằng sơ đồ, bảng biểu…
Bước 3: GV tổ chức hoạt động trò chơi, trắc nghiệm, bài tập ngắn để khắc sâu kiến thức và định lượng mức độ hiểu bài của HS.
KÍCH HOẠT KIẾN THỨC NỀN BẰNG KĨ THUẬT KWL
Với những kiến thức tiếng Việt HS đã được gặp ở lớp trước, GV có thể sử dụng kĩ thuật KWL để giúp học sinh nhắc lại những gì đã biết, từ đó là cơ sở “bắc giàn” để hình thành kiến thức mới. Cụ thể, GV có thể thiết kế phiếu học tập K – W – L để HS chuẩn bị bài.
K – Know: GV hướng dẫn HS xem lại kiến thức đã học, ghi những hiểu biết của mình về bài học (dựa trên các câu hỏi định hướng của GV).
W – Want to know: GV yêu cầu HS xem trước SGK phần Tri thức tiếng Việt và Thực hành tiếng Việt để ghi lại những câu hỏi HS quan tâm, muốn tìm hiểu trong bài học. Việc ghi lại những câu hỏi này sẽ giúp HS có một tâm thế chủ động khi tìm hiểu tri thức.
L – Learned: sau khi GV giới thiệu tri thức tiếng Việt và thực hành tiếng Việt, GV chốt lại những kiến thức trọng tâm để HS ghi vào cột Learned (đã học). Như vậy kiến thức hình thành cho HS sẽ có tính hệ thống, giúp thầy – trò chủ động trong quá trình dạy – học.
Hy vọng những chia sẻ trên đây sẽ gợi ra những ý tưởng hay cho các bài dạy Ngữ văn theo chương trình mới. Chúc thầy cô tiết học thật hạnh phúc!
TỔNG HỢP VÀ GIỚI THIỆU: TRẦN LÊ DUY