ĐỀ NGHỊ LUẬN XÃ HỘI VỀ MỘT VẤN ĐỀ
RÚT RA TỪ TÁC PHẨM
VĂN HỌC
Chẳng
ai muốn làm hành khất
Tội trời đày ở nhân gian
Con không được cười giễu họ
Dù họ hôi hám úa tàn
Nhà
mình sát đường, họ đến
Có cho thì có là bao
Con không bao giờ được hỏi
Quê hương họ ở nơi nào
Mình tạm gọi là no ấm
Ai biết cơ trời vần xoay
Lòng tốt gửi vào thiên hạ
Biết đâu nuôi bố sau này...
(“Dặn
con”, Trần Nhuận Minh)
Từ bài thơ trên,
anh/chị có suy nghĩ gì về cách đối xử với người yếu thế hơn mình trong cuộc sống?
BÀI VIẾT
Trong tiếng Anh, có một từ ngữ
rất đặc biệt mang nghĩa “vũ trụ” – “Universe”. “Uni” nghĩa là “một”, “verse” là
“bài thơ” – cả vũ trụ này như một bài thơ, và con người – những tiểu vũ trụ,
cũng là một bài thơ họa nên từ tay người nghệ sĩ đời mình. Mỗi người trên đời
là một bài thơ, cũng là một người nghệ sĩ từng ngày góp nhặt những “hạt bụi
vàng” của đời, đặt bút dệt chính mình và thế giới – những vần thơ tuyệt sắc. Vậy
con người nhìn thấy những giá trị tốt đẹp nào để họa người và họa nên mình? Trước
cơ trời cứ mãi vần xoay, trước những số phận người yếu thế hơn mình, liệu con
người sẽ dùng tấm lòng thế nào để đối đãi và nhận lấy những “tấm lòng vàng”, trở
thành một “tiểu vũ trụ” đúng nghĩa, tuy thăng trầm mà đầy chất thơ? Lời khuyên
cho câu hỏi đó cũng từng được nhà thơ Trần Nhuận Minh cất lên trong bài “Dặn
con”:
Chẳng ai muốn làm hành khất
Tội trời đày ở nhân gian
Con không được cười giễu họ
Dù họ hôi hám úa tàn
Nhà mình sát đường, họ đến
Có cho thì có là bao
Con không bao giờ được hỏi
Quê hương họ ở nơi nào
…
Mình tạm gọi là no ấm
Ai biết cơ trời vần xoay
Lòng tốt gửi vào thiên hạ
Biết đâu nuôi bố sau này...
Con người là một tiểu vũ trụ,
tuy mỗi người mỗi khác, nhưng luôn chất chứa những diệu kì, những nét đẹp không
thể chỉ nhìn bằng mắt thường mà còn cần con tim để thấu hiểu, để yêu thương.
Bài thơ của Trần Nhuận Minh đã chứa đựng thông điệp đẹp về cách đối nhân xử thế,
mà trong đó, từng câu từng chữ, đều chan hòa tình yêu và sự tôn trọng đối với
con người, với thế giới. Đọc thơ, ta đều bắt gặp “con không được”, “con không
bao giờ” như một luật lệ, một nguyên tắc, một điều tiên quyết mà con phải tuân
theo. Và tất cả những nguyên tắc như thế, là để con tôn trọng, con yêu thương, không
“cười giễu”, không “hỏi”, không làm tổn thương những “hành khất”, những người yếu
thế hơn, dù cho họ “hôi hám úa tàn” hay tha hương cầu thực để kiếm miếng ăn, có
số phận bất hạnh và không đủ đầy như chúng ta. Rằng “Ai biết cơ trời vần xoay”,
ai biết hôm nay là “no ấm”, là đủ đầy nhưng ngày mai sẽ mất đi tất cả. Và một
khi “lòng tốt” ta “gửi vào thiên hạ”, gửi gắm vào những người yếu thế hơn lòng
tốt, lòng nhân ái bao dung, thì theo cơ trời xoay vần, đến một ngày, lòng tốt
ta trao đi, sự tôn trọng ta trao đi ấy, “biết đâu nuôi bố sau này” - nhận lại tấm
lòng đẹp, nhận lại những gì xứng đáng với điều mà ta đã gửi gắm khi xưa. Nhân vật
người cha trong thơ Trần Nhuận Minh khuyên răn con, nhưng như đang tâm tình với
con người vậy, rằng hãy đối xử theo cách yêu thương, đồng cảm, tôn trọng và sẻ
chia với những người cùng khổ, người yếu thế hơn mình, để rồi một ngày, tấm
lòng rồi sẽ gặp gỡ tấm lòng, và ta nhận lại được những trái ngọt, hoa thơm, điều
mình xứng đáng với những gì mình đã trao đi.
Hellen Keller từng cho rằng: “Thay
vì so sánh mình với những người may mắn hơn mình, ta nên so sánh mình với số
đông con người. Và rồi sẽ có vẻ như chúng ta là những người may mắn”. Ta may mắn
và đủ đầy hơn rất nhiều người trên thế gian này, nhưng không phải vì họ khốn
cùng mà ta thiếu tôn trọng họ. Mỗi người mỗi khác, có những số phận từ khi sinh
ra đã được định sẵn sẽ sung túc đủ đầy, có số phận lại rơi vào sự bất hạnh bần
cùng với những nỗi bi thương. Vì vậy mà cuộc đời này luôn đan xen giữa những mảng
sáng và tối, giữa giàu sang và đói nghèo, giữa hạnh phúc và nỗi đau, giữa nụ cười
và giọt nước mắt. Ai cũng mong được hạnh phúc, ai cũng mong được ấm no, chẳng
ai muốn làm “người hành khất” cả. Suy cho cùng, tuy là “hành khất”, nhưng họ vẫn
là con người, cuộc sống của họ vẫn chất chứa vô vàn những giá trị, con người họ
dù “hôi hám” và “úa tàn” nhưng ẩn sâu bên trong là vẻ đẹp, là khát khao thuần
túy của một con người lương thiện.
Tôi
vẫn thường nghe người ta than thở, cuộc đời là những chuỗi ngày xoay vòng, như
đêm nối ngày, hạnh phúc nối liền với khổ đau, mọi thứ xoay vòng rồi lại xoay
vòng, ai biết hôm nay no ấm, ngày mai lại mất hết tất cả, chẳng còn lại gì. Cuộc
đời là bất toàn, con người là bất toàn, sự đời là vô thường, nhưng trong cái vô
thường của dòng đời miên viễn, mỗi người gặp gỡ ta đều xuất phát từ những mối
duyên lành, có duyên, ta mới gặp nhau, và vì có duyên, ta mới ở đây để trao những
bài học tuy bình dị mà sâu sắc. Đối đãi với người khác bằng lòng tốt, bằng sự
bao dung, tương trợ và tôn trọng, rồi từ đó cho mình phút giây lắng lại, để
chiêm nghiệm, để đặt mình vào hoàn cảnh người ấy mà thấu hiểu, mà nâng niu, dù
cho đó có là ai chăng nữa, có “hôi hám úa tàn” hay tha hương cầu thực chăng nữa.
Đó cũng là cách ta chăm chút cho cơ duyên giữa người với người, sưởi ấm những
kiếp khổ sai. Nếu lòng người nguội lạnh, ai sẽ là người nhóm lên tình thương? Nếu
người ta chỉ sống với phần Con mà bỏ quên phần Người, thế giới này sẽ lạnh lùng
và tàn độc đến thế nào? Ta là Con – Người, để cho phần Con duy trì sự sống, và
phần Người tạo ra những giá trị, tạo ra những yêu thương, mở rộng trái tim đón
nhận, bao dung dòng đời vốn đầy rẫy những khổ đau và nước mắt.
Ở vùng nông thôn Israel, người
dân luôn chừa lại bốn góc ruộng ven đường mà không thu hoạch, dù cho phần hoa
màu đó đã chín vàng và chỉ chờ bàn tay người hái về. Hoa màu đều để lại đó, bất
kì ai cần đến đều có thể mang về. Đó là để báo đáp Thần, cũng là cung cấp, giúp
đỡ những người nghèo đói khi đi ngang qua có thể dùng để lo cho những bữa cơm qua
ngày. Hoặc như trong những ngày cả nước thực hiện cách ly xã
hội để phòng, chống dịch Covid-19, trên từng góc phố, xóm nhỏ vắng vẻ, lạnh lẽo
của Sài Gòn ngày dịch bệnh, vẫn nhóm lên đâu đó sự ấm áp của những suất cơm, ký
gạo, những hộp sữa, hộp bánh, thùng mì miễn phí hỗ trợ người nghèo, người lao động
tự do như bán vé số, lượm ve chai…của nhiều cá nhân, nhóm thiện nguyện... Hay
như tiếng gọi chan chứa tình thương vang lên mỗi ngày tại bệnh viên Nhi Đồng 2:
“Bé Mén dậy rồi kìa. Mẹ nào ẵm con đi tắm đi, rồi con uống sữa...” của phòng
khoa Ngoại tổng hợp đối với bé Mén – con gái của 52 y bác sĩ tại khoa, cô bé bị
cha ruột bỏ rơi khi điều trị tại đây... “Lòng tốt” – sự nhân ái, lòng yêu
thương, sẻ chia, tôn trọng và đồng cảm mà chúng ta “gửi vào trong thiên hạ”, thực
sự đã kiến tạo và cứu lấy nhiều cuộc đời khác. Tấm lòng ta trao đi, thật sự tỏa
hương, kết tinh nên tia hy vọng giữa nhiều cuộc đời và số phận tăm tối trên đời.
Nhìn
ra ngoài kia, thực sự vẫn có rất nhiều hơi ấm, rất nhiều những cá nhân và những
hành động đẹp trao đi cho thế giới, thắp lên tia hy vọng cho nhiều mảnh đời bi
thương, bất hạnh. Trao đi yêu thương, sống vì người khác, cũng là một cách để
ta trân trọng chính mình, bồi đắp chính mình. Nhưng xin đừng mù quáng đâm đầu
vào yêu thương, vào sự cho đi, bởi nếu ta vì họ, nhưng họ hoàn toàn không xứng
đáng để ta vì, không xứng với những gì ta trao đi, không tôn trọng và gìn giữ
những tốt đẹp ấy, thì hãy cân nhắc để không tự làm chính mình tổn thương. Và nếu
như đã quyết tâm yêu thương thế giới, xin hãy kiên trì đến cùng, và trao đi với
một trái tim không quá chờ đợi sự công nhận, không vị kỉ, không vụ lợi, bởi ít
có “lòng tốt” nào vừa mới “gửi vào thiên hạ” đã ngay lập tức cho ra trái ngọt
hoa thơm, cũng sẽ không thực sự ấm áp nếu ta giúp đỡ chỉ vì khao khát sự công nhận,
bỏ mặc những cảm xúc, những niềm hạnh phúc khi lòng tốt của mình được trao đúng
người và được nhận lại những gì mình xứng đáng.
Trên hành trình kiếm tìm hạnh phúc, nếu có sự tôn trọng, nhẫn
nại, có sự lương thiện đối đáp những người cùng khổ, những người yếu thế hơn thì
cuộc đời sẽ đầy ắp những trái tim ấm áp, những tình thương không vị kỉ. Nhưng, con
người vẫn còn đang cuốn theo vòng đua không hồi kết của cuộc đời, họ “nhanh”
hơn, và họ không còn đoái hoài đến những kiếp sống lầm than, dồn dập với hàng
núi công việc và lợi ích về vật chất, lợi ích cho bản thân mình, họ dần thờ ơ
trước nỗi đau, sự khó khăn và bất hạnh của người khác, đôi khi vô tình làm tổn
thương đến những người có số phận bi thương hay mang đến một tình thương giả dối,
vụ lợi.
Nhìn
lại chính mình qua lời thơ của Trần Nhuận Minh, tôi như được thấy chính tôi
ngày còn thơ bé, những ngày nắm tay mẹ đi qua con phố lao động nghèo trên nẻo
đường Sài Gòn, ngồi nghe mẹ kể về những ngày túng thiếu, những ngày ba mẹ mới
cưới còn phải dành dụm từng đồng. Ngày tôi còn bé, mẹ cũng dạy bảo tôi rằng hãy
nhìn những kiếp người với đôi mắt cảm thông, và đối đãi với họ bằng sự tôn trọng,
dù có thể mình chẳng nhận được gì nhiều về vật chất, nhưng mình trao đi là còn
mãi, trao là yêu người, cũng là yêu mình, trân trọng mình, giúp người cũng là
giúp mình, và những gì cho đi rồi cũng sẽ về lại bên ta. Giờ đây, khi đã gặp gỡ
với nhiều những kiếp sống khác nhau, đã hiểu và đồng cảm với số phận những người
bần cùng, tôi lại càng thấm thía về những gì mình đã được dạy bảo, lại càng xót
xa cho những số phận không trọn vẹn, ngày ngày sống chỉ mong có được một bữa
cơm bình yên. Dần dần, cảm xúc và bài học thuở ấy nuôi lớn trong tôi một đam
mê, một tinh thần mà tôi nghĩ mình tự hào nhất, đó là sự xung kích, tình yêu đối
với công việc làm công tác xã hội, tình nguyện giúp đỡ cộng đồng.
Nhà thơ Tố Hữu
từng viết đôi dòng thơ rất đẹp:
“Nếu
là con chim, chiếc lá
Thì con chim phải hót, chiếc lá phải xanh
Lẽ nào vay mà không trả
Sống là cho, đâu chỉ nhận riêng mình”
Cuộc đời là một
vũ trụ rộng lớn, mỗi một cá nhân cũng là một tiểu vũ trụ, luôn luôn xoay vần đổi
thay, mọi sự rồi cũng sẽ theo thời gian mà cuốn trôi đi. Duy chỉ còn lại “Lòng
tốt gửi vào thiên hạ” là còn mãi, yêu thương ta trao đi là yêu thương duy nhất
mà ta giữ được. “Sống là cho, đâu chỉ nhận riêng mình”, và sống, là còn để trân
trọng, sẻ chia và bao dung với từng kiếp người thống khổ. Hãy sống với tất cả
niềm yêu, niềm tin, sống hết mình, để rồi họa nên người, họa nên người, vẽ lên
trang đời kia những thiết tha thuần túy nhất:
“Lòng
tốt gửi vào thiên hạ
Rồi sẽ gặt lấy trái ngọt hoa thơm”.
CAO NHỰT THANH HIỀN
HỌC SINH LỚP 11A12
TRƯỜNG THPT BÙI THỊ XUÂN