Giải đề | Bàn về kết
thúc truyện ngắn…
Đề bài:
Nhận xét về kết thúc của truyện ngắn, tác giả Bùi Việt
Thắng cho rằng:
“Điều
quan trọng hơn cả là sau mỗi cách kết thúc, tác giả phải gieo vào lòng người đọc
những nhận thức sâu sắc về quy luật đời sống và những dự cảm về tương lai, về
cái đẹp tất yếu sẽ chiến thắng”.
Qua một số tác phẩm truyện
ngắn đã học, anh (chị) hãy bình luận ý kiến trên.
Hướng dẫn làm bài
I. Giải thích
Nhận định của tác giả Bùi Việt Thắng khẳng
định vai trò quan trọng của phần kết thúc trong truyện ngắn:
+ Phần kết thúc của
truyện ngắn phải “gieo vào lòng người đọc
những nhận thức sâu sắc vầ quy luật của đời sống”: Thực hiện chức năng nhận
thức của văn chương, giúp con người hiểu được sự vận động của cuộc đời, của con
người, của xã hội, hướng con người tới bề sâu của đời sống.
+ Phần kết thúc truyện
ngắn phải khiến con người có những “dự cảm
về tương lai, về cái đẹp tất yếu sẽ chiến thắng”: thực hiện chức năng dự
báo, đồng thời tiếp thêm cho người đọc niềm tin vào chiến thắng cuối cùng của
cái đẹp, cái thiện trước cái xấu xa, giả dối.
II. Bàn luận
-
Nhận
định của Bùi Việt Thắng là đúng đắn.
1.
Vì sao phần kết
thúc của truyện ngắn lại quan trọng?
-
“Truyện
ngắn là một giọt nước” (Edga Poe). Truyện ngắn là hình thức tự sự cỡ nhỏ có
tính hàm súc cao độ. Đặc trưng của truyện ngắn là có truyện và ngắn. “Ngắn” ở
đây không đơn thuần chỉ là vấn đề dung lượng, mà chính xác hơn là cách thức phản
ánh hiện thực của truyện ngắn. Truyện ngắn phản ánh hiện thực thông qua những
lát cắt. Nói như Nguyễn Minh Châu, “truyện
ngắn là cách cưa lấy một khúc của đời sống”. Không thể dông dài bao quát
chiều kích không – thời gian mênh mông rộng lớn như tiểu thuyết, truyện ngắn phải
chọn lọc những lát cắt mà qua đó cho thấy “trăm
năm đời thảo mộc”. Nếu là một đời người, truyện ngắn chỉ chọn những khoảnh
khắc đáng giá nhất. Nếu là một sự kiện, truyện ngắn chỉ cắt lấy những cột mốc
giàu ý nghĩa. Nếu là bức tranh hiện thực rộng lớn, truyện ngắn chỉ chọn lấy những
cảnh, những gam màu gợi lên bản chất của hiện thực.
-
Do
vậy, truyện ngắn biểu hiện tư tưởng thông qua các chi tiết, các hình ảnh, các
cách diễn đạt giàu ẩn ý, và đặc biệt là kết thúc truyện. Trong truyện ngắn, phần
kết thúc truyện luôn là phần gây ấn tượng mạnh với người đọc, không đơn giản bởi
ở đó số phận nhân vật và các xung đột truyện được định đoạt, mà quan trọng hơn
là qua kết thúc truyện, truyện ngắn mở ra vô vàn dư âm trong tâm trí người đọc,
mở ra những chiều sâu chưa nói hết thôi thúc người đọc khám phá đến tận cùng tầng
tầng lớp lớp y nghĩ của tác phẩm. Chính những kết thúc truyện như vậy là cho
tác phẩm “không kết thúc ở trang cuối cùng, không bao giờ hết khả năng kể chuyện”
(Aimatov).
2.
Vì sao kết thúc của
truyện ngắn phải “gieo vào lòng người đọc những nhận thức sâu sắc về quy luật của
đời sống”
Văn
học là tấm gương phản ánh của hiện thực. “Cuộc đời là điểm xuất phát và là điểm
đi tới của văn chương” (Tố Hữu). Văn học nói chung và truyện ngắn nói riêng,
sáng tác ra không ngoài mục đích giúp người đọc hiểu sâu sắc bề sâu của hiện thực
cuộc sống. Thông qua kết thúc truyện, các nhà văn thức tỉnh người đọc, giúp họ
thức ngộ về những quy luật bất biến của xã hội và của đời sống, giúp họ nhận ra
những vấn đề cấp thiết của xã hội đường thời cũng như những vấn đề triết học
mang tính nhân loại. Để từ đó, con người tác động cải tạo hiện thực cuộc sống,
khiến cuộc sống tốt đẹp hơn, hạnh phúc hơn.
3.
Vì sao kết thúc của
truyện ngắn phải tạo ra ở người đọc “dự cảm về tương lai, về cái đẹp tất yếu sẽ
chiến thắng”?
-
Bên
cạnh chức năng nhận thức, văn học còn có chức năng dự đoán. Văn học dự đoán sự
phát triển đi lên của hiện thực trên cơ sở quan sát sự vận động biện chứng đang
diễn ra trước mắt. Chính nhờ nắm bắt được thực tại mà truyện ngắn giúp người đọc
“dự cảm về tương lai”.
-
Trong
những dự cảm về tương lai, dự cảm quan trọng nhất, theo tác giả Bùi Việt Thắng
đó là: cái đẹp tất yếu sẽ chiến thắng.
Văn học phải hướng con người đến cái đẹp, đến ánh sáng và làm tâm hồn con người
trong sạch hơn. Tương lai là cái chưa tới, tương lai do chính hiện tại tạo lập
mà thành, điều quan trọng là từ kết thúc của những truyện ngắn, văn chương phải
giúp cho người đọc ý thức về cái đẹp, cái thiện để xây dựng cuộc sống tốt đẹp
hơn. Bởi bản tính của con người chính là ngưỡng vọng về các giá trị Chân – Thiện
– Mỹ, cho nên văn học nói chung và truyện ngắn nói riêng cũng phải hướng về những
điều tốt đẹp, cao cả. Nói như nhà văn Nguyễn Khải: “Văn chương có quyền nhưng không chỉ miêu tả cái xấu xa, cái ghê tởm,
cái hèn nhát. Thanh nam châm thu hút mọi thế hệ vẫn là cái cao thượng, cái tốt
đẹp, cái thủy chung”.
I. III. Chứng minh
YÊU CẦU VỀ DẪN CHỨNG
-
Học
sinh phải chọn phân tích kết thúc của truyện ngắn.
-
Học
sinh phải chọn được tác phẩm truyện ngắn trong chương trình lớp 11.
-
Khi
phân tích kết thúc truyện ngắn, học sinh phải có ý thức bám đề và làm rõ những
nội dung sau:
o
Kết
thúc truyện ngắn đó giúp người đọc hiểu được quy luật đời sống như thế nào? (Cần
nêu rõ quy luật gì)
o
Kết
thúc truyện ngắn đó giúp người đọc dự cảm điều gì về tương lai?
o
Từ
sự thấu hiểu quy luật đời sống và những dự cảm về tương lai đó, kết thúc truyện
ngắn ấy gieo vào người đọc niềm tin về chiến thắng tất yếu của cái đẹp như thế
nào?
II. IV. Tổng kết – Liên hệ
-
Khẳng
định lại vấn đề.
-
Để
đạt được những yêu cầu trên, kết thúc của truyện ngắn cần được xây dựng bằng những
thủ pháp nghệ thuật độc đáo, đặc sắc, phù hợp.
Hướng dẫn giải: THẦY
TRẦN LÊ DUY
#liluanvanhoc_blogchuyenvan
#luyenthihsg_blogchuyenvan