“Hy vọng bạn sẽ được vui vẻ, không phải chỉ là ở lúc này,
mà là cả cuộc đời”
Đối
với tôi, lời chúc của nhà sư Gyatso Rinpoche trong bộ sách “Tất cả đã an bài” có
một sức mạnh diệu kì. Bằng tất cả niềm yêu thương dịu dàng, Gyatso Rinpoche truyền
cho chúng ta sự an ủi lớn lao, rằng bất kì khoảnh khắc nào trong cuộc đời, ta đều
xứng đáng được vui vẻ, được yêu thương, được hạnh phúc. Nếu đọc hết bộ sách của
ngài, ta sẽ hiểu rằng cả một đời vui vẻ không phải là trông chờ đường đời bằng
phẳng, trơn láng, chỉ toàn những chuyện hoan hỉ, mãn nguyện. Một đời vui vẻ chỉ
có được qua việc ta làm chủ tâm thái và vận mệnh của mình, điều chỉnh nhân sinh
quan và thế giới quan để an bình đón nhận mọi biến động của cuộc sống.
Những
điều ấy, có lẽ bạn đã nghe nhiều, đôi khi nhiều đến mức sáo rỗng. Chỉ đến khi gặp
cuốn sách “Thoát khỏi bẫy cảm xúc” của Daniel Rutley, tôi mới dần chuyển từ biết
sang hiểu, và thực sự đã có những thay đổi tích cực trong cuộc sống của mình.
Thế
nào là bẫy cảm xúc?
Có
thể bạn không để ý, nhưng trong cuộc sống hằng ngày, bạn mắc kẹt trong rất nhiều
cảm xúc tiêu cực: sự giận dữ, sự tuyệt vọng, nỗi lo âu, sự căm ghét. Những cảm
xúc ấy là những cái bẫy mà bạn tưởng chừng như không thể thoát ra. Có những
khi, bạn còn không nhận thức được rằng mình đang bị đánh bẫy. Bạn cứ ở đó, nhầm
tưởng rằng nỗi đau, sự giận dữ, nỗi căm ghét là chính bản thân mình, và để những
cảm xúc ấy đày ải, dần ăn mòn bản thân.
Đức
Phật dạy: “Nuôi cái giận trong lòng thì khác nào uống thuốc độc mà trông chờ người
khác chết”. Khi nghe lời dạy này, tôi thường cảm thấy có gì đó không đúng: Tôi
không nuôi cái giận. Mọi người đối xử không tốt với tôi và tôi có quyền giận. Điều
đó là cảm xúc tự nhiên, thật giả dối và sáo rỗng nếu bảo tôi hãy khoan dung đi,
hãy tha thứ đi. Vì cảm xúc tức giận vẫn ở đó, không thể dùng lí trí ép nó lắng
xuống hay phủ nhận nó được. Những kĩ thuật trì hoãn để làm nguội cảm xúc cũng
không thể giải quyết tận gốc vấn đề vì cơn giận có thể bùng lên bất kì lúc nào,
và cứ thế, cứ thế.
Đương
nhiên, Đức Phật không hề sai. Chỉ là tôi không nhận ra mình đang quanh quẩn
trong bẫy cảm xúc của chính mình.
Trong
cuốn sách “Thoát khỏi bẫy cảm xúc”, Daniel Rutley đã giúp tôi hiểu nguyên nhân
vì sao chúng ta không thể thoát khỏi cảm xúc tiêu cực của chính mình. Đó là bởi
chúng ta định hướng sai, chúng ta cho rằng người khác, hoàn cảnh là nguyên nhân
cảm xúc của mình, nhưng thực tế, chính bản thân ta mới là nguyên nhân của những
cảm xúc đó.
Ý
tưởng này là cốt lõi của toàn bộ cuốn sách, được xây dựng trên lý thuyết cảm xúc
3 giai đoạn. Những hiệu ứng cảm xúc bạn có đến từ ba giai đoạn:
Giai
đoạn 1 – Sự kiện châm ngòi: Một sự kiện trong cuộc sống kích thích đến bạn, châm
ngòi cho cảm xúc của bạn.
Giai
đoạn 2 – Hệ thống niềm tin: Hệ thống niềm tin, giá trị đạo đức, quy tắc ứng xử của
bạn. Hệ thống niềm tin này sẽ xử lý thông tin của sự kiện châm ngòi và quyết định
cảm xúc bạn có.
Giai
đoạn 3 – Hiệu ứng cảm xúc: Những cảm xúc cụ thể như vui, buồn, giận dữ, căm ghét…
Lý
thuyết này giúp chúng ta hiểu được tại sao cùng một sự việc xảy ra, nhưng cảm xúc
của mỗi người xung quanh sự việc ấy rất khác nhau.
Đến
lúc này, chắc bạn cũng nhận ra, những suy nghĩ như kiểu: “Tôi giận dữ vì cô A đối
xử tệ với tôi” thực ra không chính xác.
Trong
suy nghĩ này, việc cô A đối xử không tốt với bạn chính là sự kiện châm ngòi, nhưng
nó không phải nguyên nhân cho sự giận dự. Nguyên nhân sự giận dữ nằm ở hệ thống
niềm tin của bản thân bạn, có nghĩa là, chính bạn mới là nguyên nhân cho những
cảm xúc ấy.
Khi
nhận ra bản thân mình mới là nguyên nhân cho những cảm xúc của mình, tức là bạn
đã có chìa khóa để thay đổi những cảm xúc ấy, một chiếc chìa khóa vàng để thoát
khỏi bẫy cảm xúc.
Làm
thế nào để thoát khỏi bẫy cảm xúc?
Như
vậy, trọng tâm của cuốn sách “Thoát khỏi bẫy cảm xúc” chính là giúp bạn nhận ra
những niềm tin sai và điều chỉnh những niềm tin sai ấy, từ đó sẽ hóa giải được
những hiệu ứng cảm xúc tiêu cực mà niềm tin sai lạc gây ra.
Ý tưởng
này, đối với tôi là khá mới mẻ. Vì trước đây tôi luôn nghĩ cảm xúc là chuyện của
trái tim, suy nghĩ là chuyện của trí óc, hình như không dính dáng đến nhau lắm.
Nhưng đó là một quan niệm sai lầm, và dễ dàng khiến tôi rơi vào những cạm bẫy cảm
xúc.
Thực
ra, những niềm tin sai lạc sẽ tiền giả định và kéo theo những niềm tin sai lạc đó.
Mắc kẹt trong những niềm tin sai lạc ấy cũng chính là mắc kẹt trong rất nhiều
hiệu ứng cảm xúc tiêu cực.
Ví dụ,
một suy nghĩ khiến tôi khổ sở trong thời gian dài:
“Sự
tức giận của tôi là do những hành động tồi tệ của cô ta”
Tôi
không thể có cảm giác tha thứ, và không thể làm bản thân mình nhẹ nhõm, là bởi
vì cảm xúc này. Nhưng chuyện không chỉ như thế, mà ẩn dưới suy nghĩ này còn là nhiều
niềm tin khác, khiến cho bản thân suy nghĩ ấy ăn sâu vào tâm trí tôi mà không
thể gỡ ra được:
“Cô
ta đã làm một hành động xấu với tôi” (Đúng)
“Những
hành động xấu của cô ta khiến cho tôi bực mình” (Sai)
“Tôi
cần sự hối cải của cô ta để có thể cảm thấy yên lòng” (Sai)
“Cô
ta là kẻ xấu xa vì những hành động đó và cô ta cần phải bị trừng phạt vì nó” (Sai)
“Tại
sao việc này lại xảy ra với tôi, tôi đã luôn sống tốt với mọi người, thậm chí tốt
với cô ta, tôi không đáng bị đối xử như vậy” (Sai)
Cuốn
sách hướng dẫn tôi đào sâu vào hệ thống niềm tin ẩn dưới suy nghĩ tiêu cực và từ
từ gỡ bỏ chúng ra.
“Cô
ta đã làm một hành động xấu với tôi” (Đúng) – Đây là sự kiện có thực đã xảy ra,
nếu tôi thất vọng vì hành động ấy thì đó cũng là chuyện bình thường.
“Những
hành động xấu của cô ta khiến cho tôi bực mình” (Sai) – Suy nghĩ này không đúng
bởi vì hành động xấu của cô ta chỉ là sự kiện châm ngòi, còn cảm thấy thế nào là
do sự quyết định của tôi.
“Tôi
cần sự hối cải của cô ta để có thể cảm thấy yên lòng” (Sai) – Cũng như trên, hành
động hối cải của cô ta nếu có cũng chỉ là một sự kiện châm ngòi, tôi có thể tự điều
chỉnh cảm xúc để cảm thấy yên lòng mà không cần đến sự kiện ấy.
“Cô
ta là kẻ xấu xa vì những hành động đó và cô ta cần phải bị trừng phạt vì nó” (Sai)
– Hành động của một người không nói lên giá trị của người đó. Cô ta có thể có
nhiều hành động tốt với những người khác và chỉ một số hành động xấu với tôi, điều
đó không nói lên cô ta là người tốt hay người xấu. Bên cạnh đó, việc nài ép “cô
ta phải bị trừng phạt” là không thực tế, nhất là đây chỉ là chuyện cá nhân.
“Tại
sao việc này lại xảy ra với tôi, tôi đã luôn sống tốt với mọi người, thậm chí tốt
với cô ta, tôi không đáng bị đối xử như vậy” (Sai) – Tại sao việc này không thể
xảy ra với tôi? Cuộc đời vốn dĩ không trắng đen rõ ràng như cổ tích, tại sao cứ
phải mong điều tốt đến với mình? Rõ ràng, mong chờ ở hiền gặp lành là thiếu thực
tế và suy nghĩ đó rất dễ đẩy ta vào sự thất vọng, tổn thương.
Sau
khi bứng rễ từng chút một cái cây tức giận, thì tôi đã cảm thấy nhẹ nhàng hơn.
Tôi đã đọc nhiều cuốn sách khác trước đây về việc tháo bỏ sự giận dữ, nhưng cuốn
sách “Thoát khỏi bẫy cảm xúc” là hiệu quả nhất với tôi. Một phần do đặc điểm tính
cách: tôi thường dõi theo những suy nghĩ của mình và đánh giá chúng. Một phần
do cách tiếp cận vấn đề của tác giả: Rất cụ thể, thiết thực và có thể luyện tập
để thành thục. Cuốn sách chú ý vào ba cạm bẫy phổ biến ta thường gặp: (1) cạm bẫy
nài ép; (2) cạm bẫy phóng đại; (3) cạm bẫy giá trị và cách chúng ta nhận diện cũng
như thay đổi từng niềm tin sai lệch dẫn đến những cạm bẫy ấy.
Hãy
yêu thương bản thân mình mãi mãi
Đây
là thông điệp xuyên suốt cuốn sách và nó khiến tôi cảm thấy yên lòng đọc hết
492 trang sách với những thông tin khoa học và những lập luận đầy logic. Thoát
khỏi bẫy cảm xúc chính là cách bạn tìm lại sợi dây kết nối với bản thân mình,
chữa lành những vết thương, và sau cùng, yêu thương bản thân mình một lần nữa,
bây giờ và mãi mãi.
“Bây
giờ hãy nhắm mắt lại và đi đến một nơi, một nơi trong tưởng tượng hoặc có thật,
một nơi an toàn, ấm áp và thanh bình. Hãy cảm thấy thoải mái ở đó. Hãy nhìn
xung quanh. Ở xa xa, có một đứa trẻ. Bạn hãy gọi nó lại gần. Đứa trẻ này là bạn
khi còn nhỏ.
Hãy
ngồi cùng nó và giải thích rằng bạn đến từ tương lai của nó và bạn quay lại để
nói rằng mọi chuyện sẽ ổn; rằng bạn tha thứ cho đứa trẻ về những gì xảy ra và bây
giờ nó an toàn và sẽ như vậy. Khen ngợi, tán dương và bằng một sự quả quyết, hãy
cam đoan với đứa trẻ rằng mọi chuyền đều sẽ ổn”
Những
cạm bẫy cảm xúc khuẩy động tâm trí chúng ta hằng ngày, nhấn chìm ta trong nỗi đau
và khiến ta mất kết nối với đứa trẻ bên trong mình. Thì đây, thông qua cuốn sách
này, bạn sẽ tìm thấy một phương pháp hữu hiệu để tái kết nối và tìm thấy tình yêu
thương với chính mình.
Còn
nhiều điều hay về cuốn sách mà trong khuôn khổ bài giới thiệu này tôi không thể
nói hết được. Xin nhường những điều thú vị ấy cho các bạn tự khám phá.
“Hy vọng bạn sẽ được vui vẻ, không phải chỉ là ở lúc này,
mà là cả cuộc đời”
Trần
Lê Duy
THÔNG
TIN SÁCH
Tên sách:
Thoát khỏi bẫy cảm xúc
Tác
giả:
Daniel Rutley
Dịch
giả:
Tạ Thanh Hải
Công
ty sách:
Alphabooks
Xuất
bản:
NXB Khoa học xã hội
#gioithieusach_Blogchuyenvan
#tusachtamly_blogchuyenvan