Người anh hùng Achilles đã tiết lộ bí mật của thần linh cho nàng Briseis rằng: “Các vị thần ghen tị với chúng ta bởi chúng ta là con người, bởi vì mỗi khoảnh khắc này đây đều có thể là phút giây cuối cùng. Mọi thứ đều trở nên đẹp đẽ và diệu kì hơn bởi chúng ta có cái chết, có sự kết thúc. Nàng sẽ không bao giờ rực rỡ như phút giây này, đơn giản vì chúng ta không thể sống lại khoảnh khắc này một lần nữa.”
Phải chăng, con người vốn là thiên thần đã bị bẻ gãy đôi cánh thiêng? Nó không còn có thể sống trong bầu trời lí tưởng, thanh cao, thoát tục của đỉnh Olympus. Nhưng nó cũng không là loài satan xấu xa, độc ác, thâm hiểm. Con người, với nghĩa trần tục nhất, là một cá thể đa đoan, một chỉnh thể của nhiều phức hợp đầy mâu thuẫn, có hờn giận, yêu thương, có cao đẹp, thánh thiện nhưng cũng lắm lúc nông nổi, bất toàn. Sự dang dở, không trọn vẹn luôn khiến con người ta phải khát khao sống để hoàn thiện mình. Là một tiểu vũ trụ độc lập đầy bí ẩn, trên hành trình sống hữu hạn, con người tìm hiểu, nhận chân bản sắc cá thể riêng mình và hòa đồng, khám phá cái đa diện, muôn màu, phức tạp của đời sống xã hội đầy biến thiên ngoài kia.
Nụ cười đắc thắng, kiêu hãnh của vua Solomon phải lịm tắt khi ngài thấy dòng chữ trên chiếc nhẫn vàng: “Điều gì rồi cũng sẽ qua đi”. Thì ra, bản chất của cuộc đời là vô thường, là thay đổi, là hóa sinh. Sự sống nào cũng có điểm kết hạn hữu. Không gì là vĩnh hằng, trường cửu với thời gian. Tiếc nuối thay khi cái đẹp, sự hoàn thiện là vô tận, vô cùng nhưng đời người chỉ là một cõi nhân gian bé tí. Làm sao bàn tay nhỏ có thể với tới sao trời? Làm sao một cuộc đời hữu hạn có thể đạt được hết những giấc mộng ta hằng mong?
Bản chất của vạn vật là mối quan hệ biện chứng của hai mặt đối lập đầy mâu thuẫn. Chính sự hữu hạn của cuộc đời làm nên sức hấp dẫn của điệu luân vũ giữa sự sống và cái chết. Sự bất tử nhàm chán vô vị của thần linh có ích gì khi ta mãi sống mà lòng không truy cầu, khát vọng điều chi? Nhờ có điểm kết thúc, con người mới bức tốc thực hiện ước mơ, hoàn thiện ý nghĩa của cuộc đời mình.
Khi bí mật còn là một ẩn số, chỉ có người giải mã được nó mới tìm ra được câu trả lời cho ý nghĩa của sự tồn tại. Sự hữu hạn của đời sống con người, một mặt khiến người ta khiếp sợ, lo âu trước sự truy đổi của lưỡi hái tử thần, một mặt là động lực sống giúp cá thể biết nắm bắt, làm chủ đời mình, luôn khát khao chinh phục những ước mơ, phấn đấu cho cuộc đời riêng và cống hiến cho cuộc sống chung của nhân loại.
Nhìn con ve thối rữa khi thu đến hay phù dung chưa bao giờ diện kiến ánh trăng đêm, ta mới biết thế nào là sự hữu hạn của nhân sinh. Ý nghĩa của cuộc sống không phải được đo bằng sự sống dài ngắn của cơ thể sinh học. Sự tồn tại giá trị là khi ta hiểu được mình, biết sống khẳng định giá trị bản thân, tận hưởng và tận hiến. Đối mặt với căn bệnh thoái hóa dây sống tiểu não, nữ sinh Nhật Kito Aya vẫn dũng cảm mạnh mẽ sống trọn yêu thương với mọi người. Khi “tấm rèn hạ màn” cuộc đời cô dần buông xuống, cô vẫn sống lạc quan, trân trọng cuộc đời ngắn ngủi này. Và cuốn nhật kí “Một lít nước mắt” của cô gái đầy nghị lực ấy đã cho chúng ta niềm tin yêu với cuộc đời và con người. Khi cuộc đời cô đến điểm kết, mọi người vẫn cảm thấy một Kito Aya mãi sống, như không khí êm dịu và nhẹ nhàng. Kito Aya đã sống như thể hoa anh đào đầy tinh thần võ sĩ đạo, rơi khi đang độ tươi thắm, dẫu phai tàn vẫn cao đẹp, hiên ngang.
Thượng đế đã chết. Con người bị bỏ rơi. Hiện sinh ở đời, con người là một cá thể độc lập, tự do đầy cô đơn, phải chịu trách nhiệm với chính cuộc đời mình, không có bàn tay siêu hình hay đấng thần linh nào cứu rỗi được vận mệnh của chúng ta. Sống là phải biết chấp nhận khôn ngoan những điều phi lí, hữu hạn, như cách Sisyphe vần một hòn đá lớn đi lên sườn núi dốc, thừa nhận tính vô nghĩa của cuộc đời và tìm thấy hạnh phúc trong thân phận phi lí.
Thời gian trôi đi tuyến tính, một đi không trở lại. Cái chết, sự kết thúc âu cũng là cái kết đẹp của hành trình sống nhân sinh. Cái chết là một việc đáng sợ về mặt tâm lý nhưng khi chúng ta chiêm nghiệm sâu về nó, ta sẽ sống trọn vẹn hơn. Với thái độ bình thản chấp nhận mọi sự, thừa nhận bệnh tật, khổ đau, chết chóc là một phần của nhân sinh, nghĩ về cái chết hơn 5 lần 1 ngày, tất cả những điều ấy đã làm nên một thái độ sống tích cực, tư duy cởi mở, lạc quan của người dân Bhutan – xứ sở hạnh phúc nhất trên thế giới.
Vạn vật có sinh – diệt, có bắt đầu – kết thúc, có tồn tại ắt cũng có sự thay đổi, tàn cuộc, hóa sinh. Đời sống văn minh nhân loại tiến bộ khi mọi thành tựu đều có giá trị hữu hạn. Cái mới, cái phát triển sẽ vượt lên trên, làm thay đổi cái cũ, cái lạc hậu. Nhưng mọi cách mạng, biến đổi nào cũng đều dựa trên những nguyên tắc nền tảng và kế thừa giá trị truyền thống. Đứng giữa thế kỉ XXI, tôi cảm nhận được tốc độ phát triển vũ bão của kỷ nguyên số. Trong thời đại 4.0, thế giới được san phẳng, định nghĩa công dân toàn cầu xuất hiện, robot sofia được trình làng, nền kinh tế chia sẻ, công nghệ in 3D, ô tô không người lái ra đời,… tất cả những thứ ấy đã tái định hình cuộc sống của chúng ta. Con người cần tái tạo, làm mới mình để thích nghi, ứng dụng và đối phó với những thành tựu mới tiến bộ. Không khi nào khác, việc nhận thức bản chất sự hữu hạn của vạn vật hơn ngay lúc này. Khi mọi điều rồi cũng sẽ qua đi, ta nên biết quý trọng những điều đang hiện hữu, nắm bắt lấy thực tại và thay đổi, cải biến cho tương lai.
Đã có lắm lúc tôi ngoan cố, bướng bỉnh, không chịu chấp nhận sự hữu hạn, lẽ vô thường để rồi mù quáng cố chấp như thiêu thân. Cũng có những khi tôi để một quãng đời mình trôi tuột vào thinh không vì nghĩ rằng hãy còn nhiều ngày mai. Tôi mong cầu tuyệt đích, truy cầu sự trọn vẹn nhưng thực tế cuộc sống cho tôi câu trả lời rằng: hạnh phúc là tri túc, và những mảnh vỡ cũng có vẻ đẹp riêng. Ta hãy biết chấp nhận và luôn sống hoàn thiện mình. Bằng tâm bình yên, an nhiên và thái độ sống chủ động, tích cực, không ngại thay đổi, tôi tin: tôi và bạn sẽ làm chủ cuộc đời mình.
Không lời phán quyền, sấm truyền nào của thần Apollo cho ta biết được bí mật của sự hữu hạn. Nhưng tại đền Delphes thiêng liêng vẫn còn đó là câu châm ngôn của triết gia Socrates : “Người ơi! Hãy hiểu biết ngay chính mình".
HUỲNH THANH THẮNG
12CV THPT Nguyễn Thượng Hiền
Niên khóa 2016-2019
#baiviethocsinh_blogchuyenvan
#nghiluanxahoi_blogchuyenvan